BOVEN IS HET STIL

Nanouk Leopold

met: Jeroen Willems (Helmer), Henri Garcin (vader), Wim Opbrouck (melkrijder), Martijn Lakemeier (Henk), Lies Visschedijk (Ada), Loes Wouterson, Gerbrand Bakker, Marc van Uchelen

Scenario: Nanouk Leopold, naar het gelijknamige boek van Gerbrand Bakker uit 2006. Helmer, een alleenstaande boer van midden vijftig, brengt zijn bedlegerige vader naar de zolder om niet langer naar zijn wil te hoeven leven. Als de 18-jarige Henk zijn knecht wordt, komt er eindelijk beweging in zijn leven.

Camera: Frank van den Eeden. Montage: Katarina Wartena. Productie: Stienette Bosklopper (Circe Films), Els Vandevorst (N279 Entertainment). Uitvoerend producent: Ada Goosens. Production design: Elsje de Bruijn. Omroep: VPRO. Distributie: Cinéart Nederland. Muziek: Paul M. van Brugge.

Opgenomen in onder andere Waterlandkerkje, een dorp in Zeeuws­Vlaanderen met nog geen 500 inwoners, in een boerderij langs de weg van Oostburg naar IJzendijke. Nanouk Leopold in 'de Filmkrant' van december 2012: "Ik vind Zeeland en Groningen de mooiste vlakke stukken van Nederland. We hebben ook in Groningen rondgekeken, maar hier is het nog net iets lieflijker. Dat past goed bij het verhaal"

In tegenstelling tot het boek is in de film geen gebruik gemaakt van flashbacks. Alles is vertaald naar het heden. Er is ook een actievere verhaallijn voor de melkrijder aan toegevoegd, zodat het meer gaat over het proces waar Helmer in zit. In het boek heeft Helmer een tweelingbroer Henk, in de film een broer Geert. De scènes met de buurvrouw zijn wel gedraaid, maar zijn niet in de film terechtgekomen. Het Noord-Hollandse landschap werd verruild voor Zeeland in de film.

Gerbrand Bakker heeft zich niet met de verfilming bemoeid; hij speelt wel een piepklein rolletje als man met bed; samen met Marc van Uchelen.

Hoofdrolspeler Jeroen Willems overleed op 3 december 2012 aan een hartstilstand.

Openingsfilm van het Panorama Special in Berlijn 2013.

Persreacties:
Clementine van Wijngaarden in VARAgids 14-2013: "(...) laat zien waartoe deze zo getalenteerde acteur in staat was, met zijn oogopslag, zijn lichaamshouding, zijn gebaren. Hij implodeert bijna, maar in het kleine schuilt het grote. Dat de film over een ouder wordende homoseksuele man gaat is natuurlijk een opmerkelijk toeval. Dat de film zich in essentie richt op de dood, een ander."

Sasja Koetsier in 'de Filmkrant' van april 2013: "(...) Willems kon op een haast onzichtbare manier een hele innerlijke wereld oproepen, waarmee zijn laatste grote filmrol hem op het lijf geschreven lijkt te zijn: een zwijgzame boer met veel in zijn kop. (...) Boven is het stil is in twee opzichten een novum in het oeuvre van Nanouk Leopold (Guernsey, Wolfsbergen): voor het eerst schreef ze een scenario op basis van een roman, en voor het eerst draait dat om een man. (...) Jammer genoeg doen de dialogen behoorlijk afbreuk aan de illusie van het boerenleven die de beelden juist zo effectief oproepen. Elke acteur spreekt met een eigen tongval, en dat verhoudt zich slecht met de plattelandssetting. Het is vooral moeilijk voor te stellen dat de zoon, wie het nooit gelukt is om de boerderij van zijn vader te verlaten, toch ergens een volkomen ander accent heeft opgepikt. Iets meer aandacht voor het talige aspect zou beter recht hebben gedaan aan de roman van Gerbrand Bakker. Afgezien daarvan is de filmtaal van Leopold, met haar nadruk op het lichaam, een bijna volmaakte tegenhanger van Bakkers literaire stijl. Wat de roman zo mooi in woorden onthult zonder dat het ooit wordt gezegd, toont de film in zwijgende blikken en ontwijkend gedrag. Wij zien het wel: nu Helmer nog."

Fabian Melchers op NeerlandsFilmdoek.nl op 24 april 2013: "Makkelijk zijn de films van Nanouk Leopold nooit geweest. Met lang aangehouden shots en een minimum aan dialogen laat de regisseuse veel aan de kijker over. Brownian Movement, haar vorige film, ging daar behoorlijk ver in. Ze kreeg er wel de regieprijs op het Gouden Kalf-gala voor, maar het aantal bezoekers viel flink tegen. Het is wellicht een aanleiding geweest om iets nieuws te proberen. Wel op zijn Leopolds, maar toegankelijker. Hoewel in de boekverfilming Boven is het Stil ook nog weinig wordt uitgesproken, is het makkelijker en prettiger om je in deze personages in te leven. Niet in de laatste plaats komt dat door het knappe acteerwerk, met Jeroen Willems als middelpunt in een knap ingetogen rol. (...) Zonder dat ze het in het gezicht van de kijker drukt, laat Leopold de personages langzaam tot bloei komen. (...) Naast Jeroen Willems zijn ook Wim Opbrouck en Martijn Lakemeier hier op hun best. Dat is iets dat deze regisseur altijd al heeft gekenmerkt: ze weet de cast boven zichzelf uit te tillen. Nieuw is dat de somberheid die haar eerdere films overheerste, ditmaal plaatsmaakt voor optimisme. Natuurlijk moet dat ook worden toegeschreven aan het basismateriaal van Gerbrand Bakker, maar wat fijn is om te beseffen, is dat Leopold daar heel bekwaam mee om weet te gaan. Als kijker begrijp je Helmer en juich je het toe dat hij nieuwe stappen zet in zijn leven. Zijn geestelijke bevrijding, waar Boven is het Stil om draait, slaat over op het publiek. En dat maakt dit de eerste film van Leopold -hoe knap haar vorige films ook zijn gemaakt- die met plezier voor een tweede keer te kijken is."

Grieteke Meerman in 'Sp!ts' van 25 april 2013: "(...) BOVEN IS HET STIL is, inderdaad, af en toe erg stil. Maar in dit sfeervolle portret van een stervende vader en een eenzame zoon die tot elkaar veroordeeld zijn, is niet veel actie of tekst nodig om het drama invoelbaar te maken. Willems heeft met deze laatste hoofdrol iets moois nagelaten."

Indiewire vergeleek de film met Stellet licht van Carlos Reygadas en gaf hem een A-. De Franse krant Libération vergeleek de ingehouden expressie en emotionaliteit van de film met die van de Japanse cinema. En vakblad Variety noemde de film 'subtly powerful' en een 'superbly acted character-study'.

Kijkwijzer: Alle Leeftijden.
Trailer
IMDb

Première: 25 april 2013
K-94 minuten